‘De nieuwkomer wil wat doen, wil de taal leren en wil netwerk opbouwen. En willen vooral vooruit.’ Dat is wat Adam van Bergeijk tijdens het interactieve webinar op 26 oktober de deelnemers meegeeft. En dat weet hij uit ervaring. Want hij is naast ook adviseur wet- en regelgeving stichtingen bij NOV ook projectleider #meedoen. En de meedoenbalies op zo’n 36 azc’s zijn een belangrijk onderdeel daarvan. ‘Nieuwkomers hebben dus veel te bieden. En organisaties zijn vaak op zoek naar vrijwilligers. Een en een is twee.’ Maar dan komt de hoe-dan-vraag. Daar had Adam heel wat tips voor.

Allereerst het goede nieuws. Nieuwkomers mogen vanaf dag één in Nederland vrijwilligerswerk doen. Nieuwkomers zijn migranten die om verschillende redenen naar Nederland komen. Vluchtelingen en asielaanvragers. Natuurlijk moet ze geregistreerd zijn. Vrijwilligerswerk is onbetaald, onverplicht en niet bij een commercieel bedrijf. Overigens betekent onverplicht niet vrijblijvend.

De nieuwe vrijwilliger
De nieuwkomers die hier aankomen hebben vaak al veel meegemaakt. Over het algemeen zijn het jonge mensen, sterk en met een toekomst voor zich. Ze willen vaak wat doen. Dit is natuurlijk niet altijd zo, maar door de bank genomen kan Adam van Bergeijk dit wel stellen. En dus liggen er kansen voor organisaties die vrijwilligers zoeken. Mooie kansen, want zowel voor de organisatie op zoek als de nieuwkomer halen er voordeel uit.

Natuurlijk zijn er ook wat uitdagingen aan samenwerken met nieuwkomers. De meeste nieuwkomers verblijven in een van de 200 asielzoekerscentrums (azc) die ons land rijk is. Soms worden azc-bewoners verhuisd naar een ander azc zonder dat de bewoners dat lang van te voren weten. Dat wil zeggen dat de vrijwilliger morgen ineens niet meer komt opdagen. Gemiddeld verhuist een nieuwkomer 7 keer. Een lokaal netwerk opbouwen is dan vaak moeilijk.

En dan zijn er natuurlijk nog dingetjes. Misschien kennen ze het fenomeen vrijwilligerswerk nog niet. Of verstaan ze iets anders onder de term. Taal en culturele verschillen en interactie zijn uitdagingen. Praktisch gezien liggen veel sommige azc’s afgelegen. En zijn er niet of nauwelijks goede busverbindingen. Of ze hebben geen geld voor het openbaar vervoer. Op de fiets dan maar. Maar niet iedereen kan of wil fietsen of heeft een fiets. Dingetjes waar je rekening mee moet houden, maar die te overzien zijn. Belangrijk uitgangspunt is meebewegen zonder te duwen. En Adam geeft meer tips.

  • Verdiep je in de ander
    Adam heeft het over inleven. Bedenk dat iedereen ervaringen meebrengt. Dat kunnen positieve gebeurtenissen zijn, maar zeker ook traumatische. Dat kan tot onzekerheid en zelfs angst leiden. Dat wat voor ons vanzelfsprekend is, kan in andere culturen anders zijn. Vrouwen werken misschien liever met vrouwen. Houd daar rekening mee.
  • Vraag alleen dat wat nodig is
    Een open deur. Waarom meer vragen dan strikt noodzakelijk. Maar in Nederland zijn we gewend om best veel gegevens van vrijwilligers te noteren. Bedenk dat sommige nieuwkomers met enig wantrouwen naar de nieuwe omgeving kijken. Door wat ze meegemaakt hebben. Of in het algemeen. Beperk je dus alleen tot het vragen van die gegevens die nodig zijn voor de samenwerking. Dat draagt bij aan vertrouwen.
  • Begin klein
    Alle mensen verschillen. Dat niet alleen, want ook de mate van participatie is verschillend. En dat kan te maken hebben met specifieke omstandigheden. Adam licht dit toe met de Participatieladder. Onderaan is isolement, bovenaan de ladder betaald werk. Adam noemt dat liever empowerment. Laagdrempelig vrijwilligerswerk aanbieden kan iemand uit zijn of haar schulp halen. Begin bijvoorbeeld met één enkele activiteit. Misschien verbindt de nieuwkomer zich dan langere tijd aan je organisatie. Dan bouw je samen aan een netwerk. Aan nieuwe contacten.
  • Ga uit van de nieuwkomer
    Nog steeds vragen veel organisaties om een penningmeester. Dit als voorbeeld. Maar dat is niet meer van deze tijd, vindt Adam. Hij wijst erop dat je beter kunt kijken naar wat de nieuwe vrijwilliger wil. Dus ook de nieuwkomer. Stel de vragen: wat wil je, wat kun je, waar word je blij van? Bekijk dan in jouw organisatie wat bij de vrijwilliger past.
  • Gebruik begrijpelijke taal
    Niet alleen tijdens het directe werk, maar ook bij de werving is duidelijke taal belangrijk. Advertenties en vacatures staan vaak vol met moeilijke woorden en uitdrukkingen. Daar kunnen veel nieuwkomers niks mee. Bespreek je vacature eens met nieuwkomers. Vraag hoe zij dit zien. Leer daarvan.
  • Spreek Nederlands
    Ook al een open deur. Maar het is nogal verleidelijk om bijvoorbeeld Engels te gaan praten. DE nieuwkomer wil juist Nederlands leren. Doe dat dan ook.
  • Faciliteer en begeleid
    Een vrijwilliger begeleiden vergt altijd energie. En dat is bij nieuwkomers niet anders. Behalve dan dat het nog intensiever kan zijn. Neem dus de tijd en ben duidelijk in je afspraken. Wat verwacht je van de vrijwilliger. Wat kan je zelf geven. Soms investeer je in de persoon maar blijkt de inzet tijdelijk. Meestal door externe factoren. Dat is op zich jammer. Maar geheid heb je de vrijwilliger wel op weg geholpen. En jij weer een ervaring rijker. En misschien kun jij je netwerk inzetten, zodat de nieuwkomer op zijn nieuwe stek ook als vrijwilliger aan de slag kan.
  • Wees flexibel
    Steeds vaker zetten vrijwilligers zich specifiek in. Nieuwkomers ook. Soms willen ze betrokken zijn bij een klusje en willen dan weer wat anders. Houd daar rekening mee. Daarbij komt dus ook nog dat azc-bewoners soms moeten verhuizen.
  • Geef aan waar wel mogelijkheden zijn
    Sommige vrijwilligers werken liever met de handen. Andere wat meer met hun hoofd. Check dat. En laat wens en behoefte op elkaar aansluiten. Laat zien wat de mogelijkheden zijn. Ook als de nieuwkomer digitaal aan de slag gaat. Vertel waar geïnternet kan worden. In de bibliotheek bijvoorbeeld.
  • Weet nieuwkomers de bereiken
    Lokale of regionale vrijwilligerscentrales of welzijnsorganisaties zijn de sleutel tot de azc’s en dus vrijwilligerswerk. Maak daarom contact met medewerkers van de meedoenbalies en vrijwilligerscentrales. Zij hebben vaak direct contact met nieuwkomers. En kunnen jou ook het beste vertellen hoe jij in contact kunt komen met hen. Meer informatie op #Meedoen.
  • Ga het avontuur aan met open blik
    Diversiteit is een uitdaging. Wees er bewust van dat een organisatie vaak vrijwilligers aantrekt die lijken op de vrijwilligers die er al actief zijn. En een nieuwkomer lijkt soms niet op ons. Dat kan wennen zijn. Soms lukt het inleven in de nieuwkomer niet zo goed. Maar je krijgt er vaak veel voor terug.
  • Benut elkaars netwerk
    De nieuwkomer profiteert van jouw netwerk. Bijvoorbeeld als hij op zoek is naar ander vrijwilligerswerk. Jij kunt dan vast bemiddelen. En natuurlijk kun jij van zijn of haar netwerk profiteren. De nieuwkomer kent namelijk heel veel nieuwkomers. En als het vrijwilligerswerk bevalt, dan zal dat rondspreken. Zo ontstaan ambassadeurs onder nieuwkomers. Koester die.
  • Omarm het klankbord
    Nieuwkomers kijken naar de wereld vanuit hun perspectief. Dat verschillend kan zijn aan de jouwe. Vooral interessant voor stichtingen die projecten ondersteunen in het buitenland kunnen deze mensen uit de diaspora jou helpen. Maar ook voor stichtingen die zich richten op Nederland. Nederland is divers. En dat vergeten we misschien wel eens.

Meer informatie en tips vinden jullie op Werken met en door nieuwkomers en vluchtelingen (NOV).

Tekst: Yvonne van Driel | Partin | 6 november 2023
Foto: Eye for Ebony | Unsplash

Het webinar Hoe nieuwkomers jouw stichting verrijken (en andersom) werd op 26 oktober 2023 door ons team van Partin in samenwerking met Vereniging NOV georganiseerd. Wij organiseren regelmatig webinars en (online)bijeenkomsten voor en door kleine goede doelen en fondsenwervende stichtingen. Heb jij een idee of wil je over een bepaald onderwerp meer weten? Schrijf dan naar secretariaat@partin.nl.